ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 31 ਅਗਸਤ 2024 – ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਆਇਰਨ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਫੋਲੇਟ ਵਰਗੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਅਰਬ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਹੈ। ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਸਿੱਖਣ, ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਦਿ ਲੈਂਸੇਟ ਗਲੋਬਲ ਹੈਲਥ ਜਰਨਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਅਧਿਐਨ ਨੇ 185 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 15 ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਸੇਵਨ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਹੈ, ਬਿਨਾਂ ਪੂਰਕਾਂ ਦੇ ਖੁਰਾਕ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ। ਇਸ ਖੋਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹਾਰਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਧਿਐਨ ‘ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੀ 70 ਫੀਸਦੀ ਆਬਾਦੀ ਭਾਵ ਪੰਜ ਅਰਬ ਲੋਕਾਂ ‘ਚ ਆਇਓਡੀਨ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਈ ਅਤੇ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਕਮੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਆਇਓਡੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਆਮ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਕ ਅਤੇ ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਕਮੀ ਪਾਈ ਗਈ। ਇਹ ਖੋਜਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਣ ਸੰਬੰਧੀ ਕਮੀਆਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਵਾਰ ਅਤੇ ਬਾਜਰੇ ਵਰਗੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਮੋਟੇ ਅਨਾਜ ਦੀ ਖਪਤ ਘਟੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਪੋਸ਼ਣ ਸੰਬੰਧੀ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਯਾਨੀ ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਜੋਖਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ 2 ਅਰਬ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਲੋਕ ਜੋ ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਕਮੀ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ 10 ਤੋਂ 30 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜੋਖਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਉਪ-ਸਹਾਰਨ ਅਫਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਤਾਕਤਵਰ ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਪੌਸ਼ਟਿਕਤਾ ਘਟਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਨਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੀ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ 50 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚੌਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਕ ਅਤੇ ਆਇਰਨ ਵਰਗੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 33 ਅਤੇ 27% ਤੱਕ ਘਟੀ ਹੈ। ਜਦੋਂਕਿ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 30 ਅਤੇ 19 ਫੀਸਦੀ ਘਟਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਚੌਲਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਤੱਤ ਆਰਸੈਨਿਕ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 1,493 ਫੀਸਦੀ ਵਧੀ ਹੈ। ਭਾਵ ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਸਾਡਾ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਘੱਟ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਸਗੋਂ ਸਿਹਤ ਲਈ ਵੀ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ।
