ਕੇਂਦਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਭੱਤੇ (DA) ਵਿੱਚ ਛੇਤੀ ਹੀ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਸਰਕਾਰ ਮਾਰਚ ‘ਚ DA ‘ਚ 4 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਕਤੂਬਰ 2023 ਵਿੱਚ ਡੀਏ 4% ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ 46% ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਜੇਕਰ ਸਰਕਾਰ ਮਾਰਚ ‘ਚ ਡੀਏ ‘ਚ 4 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੇਂਦਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਮਹਿੰਗਾਈ ਭੱਤਾ 46 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 50 ਫੀਸਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਲਗਭਗ 48.67 ਲੱਖ ਕੇਂਦਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ 67.95 ਲੱਖ ਪੈਨਸ਼ਨਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ। ਵਧੇ ਹੋਏ ਮਹਿੰਗਾਈ ਭੱਤੇ ਦਾ ਲਾਭ 1 ਜੁਲਾਈ 2023 ਤੋਂ ਮਿਲੇਗਾ।
ਮਹਿੰਗਾਈ ਭੱਤਾ ਜਨਵਰੀ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਮਹਿੰਗਾਈ ਭੱਤਾ ਉਹ ਪੈਸਾ ਹੈ ਜੋ ਵਧਦੀ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੈਸਾ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ, ਜਨਤਕ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪੈਨਸ਼ਨਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸਦੀ ਗਣਨਾ ਹਰ 6 ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਮੁਢਲੀ ਤਨਖਾਹ ਅਨੁਸਾਰ ਸਬੰਧਤ ਤਨਖਾਹ ਸਕੇਲ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰੀ, ਅਰਧ-ਸ਼ਹਿਰੀ ਜਾਂ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਲਈ ਮਹਿੰਗਾਈ ਭੱਤਾ ਵੱਖਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਹਿੰਗਾਈ ਭੱਤਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਫਾਰਮੂਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਲਈ, ਫਾਰਮੂਲਾ ਹੈ [(ਪਿਛਲੇ 12 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਕੰਜ਼ਿਊਮਰ ਪ੍ਰਾਈਸ ਇੰਡੈਕਸ (AICPI) ਦੀ ਔਸਤ – 115.76)/115.76]×100। ਹੁਣ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ PSU (ਜਨਤਕ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ) ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਭੱਤੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਗਣਨਾ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ – ਮਹਿੰਗਾਈ ਭੱਤੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ = (ਪਿਛਲੇ 3 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਮੁੱਲ ਸੂਚਕਾਂਕ ਦੀ ਔਸਤ (ਆਧਾਰ ਸਾਲ 2001=100)- 126.33 ))x100ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹਿੰਗਾਈ ਹੈ।
ਇੱਕ ਹੈ ਪ੍ਰਚੂਨ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਥੋਕ ਮਹਿੰਗਾਈ। ਪ੍ਰਚੂਨ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦਰ ਆਮ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਕੰਜ਼ਿਊਮਰ ਪ੍ਰਾਈਸ ਇੰਡੈਕਸ (ਸੀਪੀਆਈ) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਸਦੇ ਲਈ, ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਫਾਰਮੂਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਤਨਖਾਹ ਭਰੋ..(ਬੁਨਿਆਦੀ ਤਨਖਾਹ + ਗ੍ਰੇਡ ਪੇ) × DA% = DA ਦੀ ਰਕਮ। ਜੇਕਰ ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਮਝੀਏ ਤਾਂ ਮਹਿੰਗਾਈ ਭੱਤੇ ਦੀ ਦਰ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਿੱਚ ਗੁਣਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਮੂਲ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੇਡ ਤਨਖ਼ਾਹ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਨਤੀਜਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਮਹਿੰਗਾਈ ਭੱਤਾ (DA) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਨਾਲ ਸਮਝੋ, ਮੰਨ ਲਓ ਤੁਹਾਡੀ ਮੂਲ ਤਨਖਾਹ 10,000 ਰੁਪਏ ਹੈ ਅਤੇ ਗ੍ਰੇਡ ਪੇ 1000 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਕੁੱਲ 11 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਬਣ ਗਏ। ਹੁਣ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ 50% ਮਹਿੰਗਾਈ ਭੱਤੇ ਦੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਇਹ 5,500 ਰੁਪਏ ਹੋਵੇਗਾ। ਸਭ ਕੁਝ ਜੋੜ ਕੇ ਤੁਹਾਡੀ ਕੁੱਲ ਤਨਖਾਹ 16,500 ਰੁਪਏ ਸੀ। ਜਦਕਿ 46% ਡੀਏ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਤੁਹਾਨੂੰ 16,060 ਰੁਪਏ ਤਨਖਾਹ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਡੀਏ 4% ਵਧਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰ ਮਹੀਨੇ 440 ਰੁਪਏ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ।